วัดปงสนุก เป็นวัดสำคัญของเมืองลำปาง แบ่งเป็น 2 วัด คือ วัดปงสนุกเหนือ และ วัดปงสนุกใต้  (อยู่ติดกัน) โดยสันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในสมัยที่เจ้าอนันตยศ บุตรของพระนางจามเทวีแห่งหริภุญไชย (ลำพูน) เสด็จมาสร้างเขลางค์นคร (ลำปาง) เมื่อ พ.ศ.1223 อดีตมีชื่อเรียกอยู่หลายชื่อ ตามหลักฐานในจารึกที่พบในที่ต่างๆ มีอยู่ 4 ชื่อ คือ วัดศรีจอมไคล วัดศรีเชียงภูมิ วัดดอนแก้ว วัดพะยาว(พะเยา) ส่วนที่มาของชื่อปงสนุก มาจากถิ่นเดิมในเมืองเชียงแสน เนื่องจากในอดีตชาวเชียงแสนถูกต้อนมาอยู่บริเวณนี้

ภายในวัดปงสนุก เป็นแหล่งรวบรวมสิ่งสำคัญหลายอย่างที่มีคุณค่าทางด้านศิลปวัฒนธรรม สถาปัตยกรรม  ด้วยความที่เป็นวัดเก่า ก็ยังมีข้าวของเครื่องใช้ที่เกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนา อาทิ พระพุทธรูปไม้ เสาหงส์ ซุ้มประตูโขง เป็นต้น ซึ่งได้รับรางวัล (Award of Merit) ด้านการอนุรักษ์มรดกทางด้านวัฒนธรรมในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิค ตามโครงการ 2008 Asia-Pacific Heritage Award for Cultural Heritage Conservation จากองค์การ UNESCO

วัดปงสนุกยังมีพิพิธภัณฑ์จัดแสดงงานศิลปกรรมและสถาปัตยกรรมต่าง ๆ ที่อยู่ภายใต้วัดเป็นจำนวนมาก   อาทิเช่น     เจดีย์    วิหารพระนอน  และ “วิหารพระเจ้าพันองค์”  วิหารโถงทรงจัตุรมุขที่มีอายุกว่า  ๑๒๐  ปี  ซึ่งมีรูปแบบงดงาม    และเป็นแม่แบบให้อาคารหลังอื่นในประเทศไทย  เช่น  หอคำไร่แม่ฟ้าหลวง  จังหวัดเชียงราย    ปัจจุบันวัดปงสนุกยังเป็นแหล่งรวมศิลปวัตถุอีนานัปการ  ทั้งพระพุทธรูปไม้    ซึ่งพบภายในห้องใต้หลังคาของวิหารพระเจ้าพันองค์,   ภาพพระบฎเขียนเรื่องพระเวสสันดรบนผ้าและกระดาษสา  ที่มีอายุไม่ต่ำกว่า  ๑๒๐  ปี,    หีบธรรมโบราณ  และธงช้างเผือกขนาดใหญ่ในสมัยรัชกาลที่ ๖  ซึ่งได้จัดแสดงงานที่พิพิธภัณฑ์หีบธรรมรัตนานุรักษ์อนุสรณ์ และพิพิธภัณฑ์หีบธรรมของวัดปงสนุกด้านเหนือ